Παρασκευή 15 Ιανουαρίου 2010

ΕΝΑ ΟΝΕΙΡΟ ΜΑΣ , ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΔΕΝ..ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ..

 

  Όλοι θέλαμε φέτος , αγαπημένοι μας φίλοι , ν’ακούσουμε τα κάλαντα απ’ την μπάντα μας , παρότι , γιατί να το..κρύψουμε , ήταν και λίγο..πρώιμο , αφού τα παιδιά μας , δεν έχουν πολύ καιρό που ..μπήκαν στο..χορό και το…χώρο της μουσικής , εκτός φυσικά ελαχίστων εξαιρέσεων , δεν έγινε αυτό ..πραγματικότητα , γιά πολλούς και διαφόρους λόγους , αυτό όμως δεν μας..απογοητεύει , συνεχίζουμε με το ίδιο..πάθος , μιά ..μάχη μπορεί να..χάθηκε , αλλά τον..πόλεμο τον έχουμε , σχεδόν , κερδίσει ..

  Βέβαια και η ίδια η ζωή , τα’ χει φκιάξει έτσι , και ..σοφά θα μπορούσαμε να πούμε , κάποια μας όνειρα , κάποτε ..πότε , να μένουν..απραγματοποίητα , και είναι , απο μιά μεριά καλό αυτό , γιατί..έχουμε..κίνητρο , έχουμε..λόγο να συνεχίζουμε να ονειρευόμαστε…

   Ήδη βρισκόμαστε στο δεύτερο..χρόνο μαθημάτων , και τα περισσότερα παιδιά έχουν προχωρήσει πολύ-πολύ καλά , υπάρχουν βέβαια και κάποια που μπήκαν στην μπάντα , τελευταία , κι’ αυτά όμως..προχωράνε..γρήγορα..θεού δε..θέλοντος και πολλών..άλλων..παραγόντων , επιτρεπόντων , θα μπορέσουμε στην καινούρια χρονιά , να καλέσουμε και μείς στο χωριό μας , κάποιες μπάντες , όπως γίνεται συνήθως , ας το ελπίσουμε…

  Την περασμένη Δευτέρα , η ..φίλη Ληξουριώτικη μπάντα , είχε στο θέατρο Ακροπόλ , της Αθήνας , τη Χριστουγεννιάτική της εκδήλωση , στην οποία συμμετείχε και η μεικτή χορωδία του Δήμου Βριλησσίων , οι φίλοι μας Ληξουριώτες μας έκαναν την τιμή να μα καλέσουν , και δεν σας κρύβουμε ότι ζήσαμε υπέροχες στιγμές ..

Ληξούρι  11-1-2010 003

  Όλοι οι Ληξουριώτες της Αθήνας , ήρθαν να καμαρώσουν τα παιδιά τους , έχουν βέβαια οι επτανήσιοι , γενικά , το..σποράκι της καλής μουσικής , και απολαύσανε πραγματικά τη βραδιά..

Ληξούρι  11-1-2010 009

  Το θέατρο Ακροπόλ , που ευγενικά πρόσφερε αφιλοκερδώς , ο ιδιοκτήτης κ. Παρίσης , που είναι Κεφαλλονίτης , ήταν σχεδόν γεμάτο , το δε πρόγραμμα ήταν υπέροχο , το πρώτο μέρος κάλυψε η χορωδία των Βριλησσίων , με μαέστρο τον Παναγή Μπαρμπάτη , ένα νέο και πολύ αξιόλογο καλλιτέχνη , που παρουσίασε μιά απόλυτα πειθαρχημένη και καλοσυντονισμένη χορωδία , ερασιτεχνών , που απέδωσε υπέροχα , γνωστά Ελληνικά και ξένα τραγούδια , όπως και κλασσικές καντσονέτες , αφήνοντας μιά..υπέροχη..γεύση στους τυχερούς που ήταν το βράδυ αυτό εκεί , αξίζει να σταθούμε γιά λίγο , σε μιά κυρία , υψίφωνο , που ομολογουμένως μας μάγεψε με την απλότητα της απόδοσης και της παρουσίας , αλλά και γιά την εκπληκτική της εκφραστικότητα στην εκτέλεση , δυστυχώς στο πρόγραμμα δεν αναφέρεται το όνομά της , πάντως άφησε εξαιρετικές εντυπώσεις , όπως και ο μαέστρος , η γλυκιά σοπράνο , ερμήνευσε ..μοναδικά , θα λέγαμε , τραγούδια του Μάνου Χατζηδάκι , που έχει τραγουδήσει η Νάνα Μούσχουρη , αλλά και άλλοι μεγάλοι καλλιτέχνες και..εντυπωσίασε..

   Πολύ καλός και ο άλλος εκτελεστής , ο τενόρος , ούτε αυτού το όνομα γνωρίζουμε , και γενικά όλη η χορωδία ήταν..καλοκουρδιμένη και σε πολύ..καλή βραδιά , σημειώστε και πάλι , πως ήταν όλοι τους..ερασιτέχνες , τουτέστιν..πραγματικοί..καλλιτέχνες , μπράβο τους…

Ληξούρι  11-1-2010 011

  Το δεύτερο μέρος , καλύφθηκε απ’ την όμορφη Ληξουριώτικη μπάντα , που έχι  70 περίπου εκτελεστές , νεαρά παιδιά κυρίως , με αρχιμουσικό τον Δημοσθένη Μηνιάτη , που όπως ήταν ολοφάνερο , κάνει πολυ καλή δουλειά , κρατώντας τη μπάντα σε πολύ υψηλό επίπεδο , ας σημειωθεί εδώ , πως το Ληξούρι έχει μπάντα από το 1836 , ανελλειπώς  , με μόνο μιά..εξάμηνη διακοπή , όταν κάποτε οι Άγγλοι , ζήτησαν να παίξει τον Αγγλικό Εθνικό ύμνο , και..αρνήθηκαν , με αποτέλεσμα να την διαλύσουν γιά ένα περίπου ..εξάμηνο .

  Λατρεία , πραγματική , έχουν αγαπημένοι μας φίλοι , οι Ληξουριώτες γιά την μπάντα τους , είναι , λενε ,το…καμάρι τους , το πιστεύουν , κι δεν έχουν..άδικο , ψυχή της μπάντας ο Πρόεδρος Σπύρος Αλεξανδρόπουλος και ο Έφορος Χαράλαμπος Μεσσάρης , και φυσικά ο Μαέστρος της Δημοσθένης Μηνιάτης .

  Παρακολουθώντας την εκδήλωση , ο νους μας πήγε και στη δική μας , πολύ-πολύ..νέα μπάντα , που όμως σύντομα και..σίγπυρα θα μας χαρίσει παρόμοιες στιγμές , πόσο δίκιο όμως είχε ο φίλος ο Πρόεδρος , όταν μας είπε , με τη..Κεφαλλονίτικη προφορά του : Κώστα μου , αργήσατε , μωρέ να κάμετε..μπάντα …η απάντησή μας ; …Ε καλά βρε Σπύρο . σιγά την καθυστλερηση , ούτε…διακόσια..χρόνια…ποτέ όμως δεν είναι…αργά…

ΣΗΜ : Η κάκιστη..ποιότητα των φωτογραφιών , οφείλεται στο ότι ..απαγορευόταν η χρήση φωτομηχανών κλπ , και τραβήχτηκαν ..λαθραία , στη…ζούλα , όπως λέμε…

               Καλό  σας ξημέρωμα ..

polidorikiou-sima

Κυριακή 10 Ιανουαρίου 2010

ΧΑΝΙΑ – ΧΑΝΙΤΖΗΔΕΣ - 9ο

   Συνεχίζουμε αγαπημένοι μας φίλοι , την..μετ’ εμποδίων ,  νοσταλγική μας περιήγηση , στα Δωρικά Χάνια και τους..Χανιτζήδες μας , ακολουθώντας όμως τώρα ..αντίθετη..πορεία , από Λιδορίκι προς Άμφισσα , και μάλιστα θα ξεκινήσουμε απ’ τα παραλιακά χάνια , όπου το πιό..γνωστό ή μάλλον , το μόνο γνωστό στην..πάνω Δωρίδα , ήταν το περίφημο “ Χάνι του Κολατζή…”

   Έχουμε αναφερθεί..βιαστικά και σ’ αυτό , στο ξεκίνημά μας , στο..εισαγωγικό μας σημείωμα , και λίγο..πολύ , όλοι ξέρουμε κάποια πράγματα , αλλά θα σας δώσουμε , σε…επανάληψη , ένα μιά δημοσιευμένη , περιγραφή της όης..τότε κατάστασης , μεταφορών , αγωγιών , αγωγιατών και..χανιών , μέσα απ’ την οποία ..φαίνεται ..ανάγλυφη αυτή η πλευρά της , τότε , Λιδορικιώτικης ζωής , που ήταν , φυσικά , ιδιάιτερα…σκληρή..

   Η  οδοιπορία αυτή , βασίζεται , σε μιά ..νοσταλγική ανάμνηση του αξέχαστου Καφτανιαλέκου , που με..χειρουργική..σχολαστικότητα , αλλά και με..λογοτεχνική ..φρεσκάδα και..αύρα , τομογραφεί μιά εποχή…

ΤΟΥ  ΚΟΥΛΑΤΖΗ  ΤΟ  ΧΑΝΙ…

To..." Eξπρές του...Λιδορικίου ", ξεκινάει απ' το χωριό μας για το...χάνι Κουλατζή , επιβάτες ; τσολιάδες , φαντάροι , φουστανελάδες....σωτήριον έτος...1913 !!

   Εκείνο τον καιρό , 1880-1900 , η επικοινωνία με την Αθήνα και την υπόλοιπη Ελλάδα , γινόταν απ' του Κουλατζή το χάνι , ένα χάνι εκεί που είναι σήμερα η Ερατεινή . Άμαξες κι' αγωγιάτες με υποζύγια , κατέβαιναν ομαδικά γιά να φορτώσουν εμπορεύματα και τα είδη μονοπωλίου . Τα μονοπωλιακά είδη τα χτυπούσαν στη δημοπρασία ολόκληρα χωριά κι' έτσι , καραβάνια ατέλειωτα , από ξενηστικωμένα ζώα και θεονήστικους αγωγιάτες , ξεκινούσαν άγρια μεσάνυχτα από τα ορεινά χωριά τους , να φτάσουν χαράματα στο Χάνι , να φορτώσουν και να γυρίσουν πάλι μετά σ' αυτά .
   Οι αγωγιάτες , ως επί το πλείστον , ήταν μικρά παιδιά , 12 - 15 χρονών , που τά 'στελναν οι γονείς τους γιά τα χρήματα , μιάς και δεν διέτρεχαν κανένα κίνδυνο , αφού ήταν όλο το χωριό , σχεδόν , παρέα . Πήγαιναν άδειοι και καβάλα και γύριζαν με τα πόδια . Το καλοκαίρι , τα πράγματα΄..πήγαιναν κι' έρχονταν , το χειμώνα όμως , που το κρύο κι η παγωνιά περόνιαζε και που τα περισσότερα παιδιά δεν είχαν παπούτσια ; Τι λέω τα περισσότερα , όλα σχεδόν .

   Οι γονείς γιά ν' αντιμετωπίσουν αυτόν τον κίνδυνο , έχωναν τα πόδια των παιδιών τους μέσα σε μιά λινατσούλα μ' άχυρο , την έδεναν καλά-καλά , γύρω-γύρω , κι έτσι τα ποδαράκια τους δεν ξεπάγιαζαν στο πεντάωρο ταξείδι τους , καθώς κρέμονταν καβάλα πάνω στο ζώο .
   Οι αγωγιάτες του χωριού μας , πήγαιναν χαμηλά από τον Κούστη , πέρναγαν στο αμπέλι του Παπανικολάου , μύλο του Σφέτσου κι 'εβγαιναν στο Βύθλα , αποφεύγοντας το δημόσιο δρόμο . Ξεκινούσαν στις τρεις τα μεσάνυχτα κι' έφταναν το πρωί στο Χάνι , πριν καλά -καλά χαράξει . Τα ζώα απ' την κούραση και την πείνα , έφταναν τσακισμένα στον παραλιακό δρόμο , όπου αριστερά και δεξιά φύτρωναν " μπαμπζίνες "( πικροδάφνες ) κι' αν δεν τα πρόσεχαν μπορούσαν να φάνε και να ψοφήσουν . Τα ντόπια δεν τις έτρωγαν , ενώ τα δικά μας ίσως έφταναν ξεθεωμένα , ίσως γιατί δεν τις ήξεραν , τις άρπαζαν στα σκοτεινά και τις έτρωγαν κι έτσι πολλοί ορεινοί έχασαν πολύτιμα , γιά κείνα τα χρόνια της μαύρης φτώχειας , ζωντανά .
   Σ' ένα τέτοιο νυχτερινό αγώι , λοιπόν , συνέβη το εξής : Η ομάδα είχε ξεκινήσει στις 3 τα μεσάνυχτα και την αποτελούσαν μικρά παιδιά , έχοντας όλα δεμένη στα πόδια τους τη λινατσούλα μα τα άχυρα . Βρίσκονταν στο 'υψος του " Καμπλάκη " , όταν το γαιδούρι της μακαρίτισσας της Τραμποβάσιως " ξαφνιάστηκε " ( ποιός ξέρει από τι ) και πετάει τη θειά Βάσιω μέσα σε μιά πουρναρομαζιά με τα πόδια τον ανήφορο .
   Έβαλε τις φωνές και ρέκαζε το κορίτσι , αλλά ποιός να τη βοηθήσει , που όλα τα παιδιά ήταν δεμένα και δεν προλάβαιναν να λυθούν ; Ευτυχώς , έτρεξε ο Ντουμοδρόσος , που ήταν λίγο μεγαλύτερος και την έβγαλε απ' τα πουρνάρια και το " καραβάνι " συνέχισε το μαρτυρικό του δρόμο ως του Κουλατζή το χάνι .
   Ο Κουλατζής στο χάνι του είχε μιά κατσαρόλα όλη κι' όλη . Σ' αυτή έβραζε φασουλάδα γιά τους.. " Βλάχους " ( όπως μας έλεγαν οι παράλιοι ) και , μόλις έβλεπε νά 'ρχονται αγωγιάτες , έβγαινε και ρωτούσε : - Έρχονται κι άλλοι από πάνω ;
- Έρχονται , μπάρμπα , έρχονται , του απαντούσαν τα παιδιά κι εκείνος έδινε διαταγή στον παραγιό του : -- Ρίξε κι' άλλο νερό στα φασόλια , μάστορααα !!
   Ρίξε ..ρίξε όμως νερό , ο μάστορας , στο τέλος έπρεπε να κυνηγάς τα φασόλια με το..δίκανο και μερικές φορές αν τύχαινε να μείνουν πολλές μέρες στην κατσαρόλα , ελλείψει πελατείας , ξίνιζαν και τότε ο αγιογδύτης ο χανιτζής έκοβε μέσα μάραθο , μαρούλια και κρεμμυδόφυλλα , κι' άλλα ζαρζαβατικά , γιά να κόψει την ξινίλα τους .   

   Όσο γιά ψωμί , ας ήταν καλά το καλαμπόκι , που 'βγαζε το τελωνείο " ακατάλληλο προς ..βρώσιν " . Εκείνο τον καιρό , τη Δωρίδα την έσωζε το Ρουμάνικο καλαμπόκι , που το 'φερναν με καίκια απ' τον Πειραιά . Τα καίκια τα βαρυφόρτωναν ως τα μπούνια κι' αν καμιά φορά τύχαινε να πιάσει κάνα μπουρίνι , πήδαγε το κύμα μέσα κι έρεχε τα πάνω σακιά . Εκείνο , λοιπόν , το βρεγμένο καλαμπόκι άναβε και πίκριζε και το τελωνείο το 'δινε για ζωοτροφή . Ο Κουλατζής όμως , το 'φτιαχνε ψωμί και τάιζε τους ταλαίπωρους " βλάχους " , οι οποίοι , θέλοντας και μη , τό 'τρωγαν , μα τους έτρωγε .
   Το 'παιρναν οι κακόμοιροι , το 'κοβαν φέτες , το χάραζαν με το σουγιά , το καψάλιζαν στη φωτιά , κάνοντάς το " καρμάλα " ( φρυγανιά ! ) . Η καρμάλα εκείνη , έπιανε απ' το καψάλισμα μιά ροδοκόκκινη πέτσα , έξω - έξω , που τρωγόταν κάπως . Κάτω όμως απ' αυτή την πέτσα , , το υπόλοιπο ήταν " ίμπλα " ( σκέτη..λάσπη δηλαδή ). Η ίδια διαδικασία γινόταν γιά δεύτερη και τρίτη φορά , ώσπου , σιγά-σιγά να φαγωθεί όλο το ψωμί , αλλοιώς δεν πήγαινε ..κάτω με τίποτα .
   Αυτά τραβούσε , φίλοι μου , η ορεινή Δωρίδα της εποχής εκείνης , γι'αυτο και πολλοί πήραν των ..όμματιών τους και..χάθηκαν στις..τσιμεντουπόλεις...

 

251

  ΄Μιά άποψη της πέρα πάντας ΄της Ερατεινής , το..Ζάκι , όπως τη λένε , όπως ήταν στη δεκαετία του 1950 , η φωτογραφία είναι αναμνηστική , από εκδρομική , μάλλον , κάθοδο των..πάνω Δωριέων , τρίτος από αριστερά ο Κλάκης Κοτροζίνης , ο Γιώργος Καψάλης και ο Μίμης Πέτρου , σε εφηβική ηλικία …

image

  Η Ερατεινή , όπως είναι σήμερα ..

   Η Ερατεινή , μιά μικρή κωμόπολη η..ένα μεγάλο χωριό , είναι χτισμένη πάνω στην παραλιακή γραμμή του Κορινθιακού , και ήταν πάντα το επίνειο της Τολοφώνας αλλά και της υπόλοιπης Δωρίδας . Ο οικισμός , άρχισε να χτίζεται προς τα μέσα , και μετά , του 19ου αιώνα , από κατοίκους της Βιτρινίτζας , όπως αναφερόταν παλιά , Βιτρινίτσας όπως επικράτησε , δηλαδή της γνωστής μας Τολοφώνας , αλλά και από κατοίκους άλλων ορεινών μεσογειακών χωριών της Δωρίδας ..

  Το αρχικό όνομα του οικισμού , ήταν  “ Χάνι “ , όνομα που χρησιμοποιούνταν ακόμα και μέχρι πριν κάποιες δεκαετίες , και το όνομα αυτό δεν ήταν..τυχαίο , όχι , το πήρε απ’ το..σχεδόν..μοναδικό κτίσμα που υπήρχε στο..ξεκίνημα του οικισμού και που ήταν “ Χάνι “ ή…” Πανδοχείο “ , όπως θέλετε το λέτε ..

  Απ’ τους πρώτους οικιστές του ..” Χανιού “ , ήταν η οικογένεια του αγωνιστών του ‘21 , Δρόσου Κολαντζή , κτηματία και παπά Δημήτρη Κολαντζή , απ’ την Τολοφώνα , Βιτρινίτζα , όπως γράφει ο Γιώργος Καψάλης στο βιβλίο του “ Η Φωκίδα στο 1851 “, ενώ υπάρχει και σχετική αναφορά , γιά την ύπαρξη του Χανιού αυτού , και στις σημειώσεις του Ανδρέα Καρκαβίτσα , που πέρασε από κει , στις 25  Απριλίου του 1887 , όπως αναφέρει στο βιβλίο του “ Διαδρομές του παρελθόντος , στη Ναυπακτία και τη Δωρίδα “, ο Ναυπάκτιος συγγραφέας-ερευνητής , Γιάννης Χαλάτσης .

   Βέβαια , υπάρχουν και μαρτυρίες παλιότερων κατοίκων του Χανιού , που θυμούνται το Θανάση Κολαντζή , που είχε το μεγάλο χάνι στην Ερατεινή , στα 1900 , δίπλα μάλιστα υπήρχε και μεγάλο εμπορικό κατάστημα , μαγειρείο και κάποια εργαστήρια . Αυτές δε τις δραστηριότητες τις συνέχισαν και τα παιδιά του Θανάση , ο Γιάννης , ο Ηρακλής και ο Μήτσος . Το χάνι ήταν το..αποκούμπι των κατοίκων της ορεινής Δωρίδας που κατέβαιναν γιά να εφοδιαστούν μ ε τρόφιμα και άλλα είδη πρώτης ανάγκης , κι’ ακόμα γιά να περάσουν , με καίκια , απέναντι στο Αίγιο .

  Προς το τέλος του 19ου αιώνα , άρχισαν να κατεβαίνουν και να χτίζουν σπίτια στην παραλία αρκετές οικογένειες απ’ τη Βιτρινίτσα , Γιαμαρελαίοι , Τζιναίοι , Κουρνιαίοι , κ.α , ενώ ακολούθησε η ..κάθοδος και μόνιμη πιά εγκατάσταση στο Χάνι , πολλών κατοίκων ορεινών χωριών , της Σώταινας , Μηλιάς , Μακρυνής και Πλέσσιας ( Αμυγδαλιάς ) , δημιουργώντας έτσι ένα..ζωντανό , πιά , οικισμό , στον οποίο το 1902 λειτούργησε και Δημοτικό σχολείο , φτάνοντας έτσι το  “ Χάνι “ η..Ερατεινή δηλαδή , να αριθμεί το 1911 , 210 κατοίκους και να έχει αποκτήσει σημαντική εμπορική κίνηση..

   Βέβαια , το Κολαντζαίϊκο χάνι , δεν είχε και το…καλύτερο όνομα , αφού όλες οι πληροφορίες της εποχής αναφέρονται στα πολλά και..διάφορα ..τερτίπια του Κολαντζή , που εκμεταλλευόταν , με κάθε..δυνατό τρόπο , τους πελάτες του – αγωγιάτες . Στα Λιδορικιώτικα 1983 , του Γιώργου Καψάλη , ένας παλιός Λιδορικιώτης , ο αξέχαστος μπάρμπα Σπύρος Σφέτσος , ο..Καλέρης , όπως τον λέγαμε οι χωριανοί , σε ένα σημείωμά του , αναφέρει πως εκτός απ’ τις..αλμυρές τιμές στα είδη που πρόσφερε στους πελάτες του ο Κολαντζής , ο οποίος διαχειριζόταν τα είδη μονοπωλείου , και φυσικά το..αλάτι , έκανε και διάφορα..κόλπα , έβρεχε το..αλάτι , εισπράττοντας λεφτά και γιά το…νερό , και οι ταλαίπωροι οι αγωγιάτες , φτάνοντας στο Λιδορίκι , παρέδιναν ..λειψό το βάρος , στους εμπόρους , πληρώνοντας απ’ την τσέπη τους τη..διαφορά ..

    Καλό  σας   βράδυ , καλή Κυριακή……Κ.-

Δευτέρα 4 Ιανουαρίου 2010

ΤΑ ..ΔΟΥΔΙΚΑΜΕΡΑ…

 

      Μέρες αξέχαστες των παιδικών μας χρόνων.

  

   Μια ..ολόδροση  αφήγηση των εθίμων  του Δωδεκαήμερου των Χριστουγεννιάτικων , και όχι μόνο , γιορτάδων της Γαλάτιστας , μιάς όμορφης κωμόπολης του Δήμου Ανθεμούντα , του Νομού Χαλκιδικής , με 2600 , περίπου , κατοίκους .

   Η υπέροχη αυτή ..ακτινοσκοπική..αφήγηση , που ζωντανεύει , κυριολεκτικά , τις παιδικές μας ..αναμνήσεις , γράφτηκε απ’ την κυρία Κατίνα  Ματσούκη – Κουμποτή , και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “ Τα νέα της Γαλάτιστας “, απολαύστε  την….

 


   Τα περισσότερα σπίτια είχαν γουρούνια. Την Άνοιξη τα αγόραζαν από μικρά (γκρουτζιλούδια). Όλο το καλοκαίρι τα τάιζαν λάχανα, άγρια χόρτα και τζίρου, που τον παίρναμε απού του ματσιό (τυροκομείο).    Μας τον έδινε η μάτσιους (τυροκόμος). Από το Φθινόπωρο μέχρι να τα σφάξουν τα τάιζαν καλαμπόκι και ριμουλάζ, για να παχύνουν. Όταν τα σφάζανε, γινόταν σωστό πανηγύρι.

   Άρχιζαν το φαγοπότι με το συκώτι και συνέχιζαν τρώγοντας και πίνοντας με τη διαδικασία της τακτοποίησης του γουρουνιού. Η νοικοκυρά το θυμιάτιζε και έριχνε τα κάρβουνα μέσα στο αυτί του για να μην το μαγαρίσουν οι καρκατζαλοί. Όλο το δωδεκάμερο θυμιάτιζε το σπίτι να μη ζυγώνουν τα καταραμένα. Αν ήταν μεγάλο, το έγδερναν και το δέρμα, όπως ήταν με τις τρίχες, το έκαναν γρουνουτσάρχα που τα κατασκεύαζαν μόνοι τους και τα φορούσαν στις καλοκαιρινές δουλειές.

    Άν ήταν μικρά, μέχρι τριάντα οκάδες, τα καθάριζαν από τις τρίχες (τα έγδερναν) και την πέτσα την αλάτιζαν και την μαγείρευαν με διάφορους τρόπους. Επίσης αλάτιζαν τα κόκκαλα και τα μαγείρευαν με μπλιγκούρια, με όσπρια με ρύζι και με άλλα . ΄Ελειωναν τη λίγδα, αλάτιζαν παστό, έκαναν καβουρμά, Η δική μας η χαρά ήταν να πάρουμε τη φούσκα και να τη χαιρόμαστε για πολλές μέρες. Τη φούσκα την έπαιρνε όποιος είχε καλή μάνα!!!....


   Τα χρωματιστά μπαλόνια για μας ήταν άγνωστα. Το βράδυ των Χριστουγέννων βάζαμε στο τζάκι ένα μεγάλο κούτσουρο, για να ζεστάνουμε το Χριστό και τρώγαμε καρύδια με το μέλι να τον γλυκάνουμε. Τη νύχτα των Χριστουγέννων, μετά τη θεία λειτουργία, μας περίμενε στο σπίτι η κοτόσουπα (τσιουρβάς), για να είναι ελαφρύ το στομάχι μας μετά από σαράντα μέρες νηστεία.

   Από τη δεύτερη μέρα βάζανε μπρος το γουρούνι. Οι γειτονιές μοσχοβολούσαν τηγανητό ψητό, τον κιμά τον κάνανε στο ειδικό ξύλο που ήταν από κορμό δέντρου και τον κοπάνιζαν με έναν μικρό τσεκούρι (του τσκουρούδ) που ήταν ειδικό γι’ αυτή τη δουλειά. Με τον ίδιο τρόπο έκαναν και τον κιμά για τα λουκάνικα. Τα κρεμούσαν ψηλά (στ΄βασταγαριά) και περιμέναμε να έρθει ο παπάς την παραμονή των Φώτων να τα φωτίσει και μετά να τα δοκιμάσουμε, γιατί αλλιώς θα μας έτρωγαν οι καρκατζαλοί.

   ΄Ολες τις μέρες οι νοικοκυρές είχαν αυτή την απασχόληση. ΄Ηξεραν από πού θα κόψουν του σουκάι, που ήταν ειδικό για μπριτζιόλες. ΄Ενα μέρος από το λαιμό το λέγανε αητό, ήταν για σούπα που την τρώγαμε την πρωτοχρονιά. Την πρωτοχρονιά έκαναν και την τζγαρόπτα με το άσπρο το συκώτι (τζγέρ). Βάζανε το νόμισμα και το σταυρό, που τον κάνανε από κλωνάρι ελιάς.

   Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς το βράδυ κόβανε φύλλα ελιάς και σε μια άκρη της γωνιάς που έκαιγε, σάλιωναν τα φύλλα και ρίχνοντάς τα έκαναν μια ευχή. Αν ήταν να πραγματοποιηθεί η ευχή, το φύλλο στριφογύριζε, αν όχι, το φύλλο καιγότανε. Ο Αη Βασίλης δεν ήταν για μας ο ασπρομάλλης αρχοντόγερος με τα ακριβά κόκκινα ρούχα και τη σακούλα με τα πλούσια δώρα.

    Για μας ο Αη Βασίλης ήταν ένας αγαθός γέρος, ταπεινός, που είχε ζευγάρι καλό κ’ ευλογημένο, γιατί το βλόγησε ο Χριστός και οι δώδεκα Απόστολοι. Γι αυτό την Πρωτοχρονιά στις βρύσες οι γούρνες ήταν γεμάτες δημητριακά. Πήγαιναν πολύ πρωί οι αγρότες και τα έριχναν για να έχουν καλή σοδειά. Το πρωί τα παιδιά έπαιρναν ένα κλωνάρι ελιάς και πήγαιναν στους συγγενείς, χτυπούσαν τις πόρτες και έλεγαν «Θειά θειά κόλντα όσου να βαρεί η πόρτα, να βαρεί κι του μιτάξ. Χρόνους πολλούς κι η Αη Βασίλς».

   Μετά την εκκλησία τα αγόρια έπαιρναν τη σούβλα και γύριζαν στα σπίτια . Η σούβλα γέμιζε λουκάνικα και παστό, ενώ έψαλλαν τα κάλαντα. «Άγιος Βασίλης έρχεται από την Καισαρεία, βαστά εικόνα και χαρτί, χαρτί και καλαμάρι. Το καλαμάρι έγραφε και το χαρτί μιλούσε. Βασίλη μ’ πόθεν έρχεσαι και πούθεν κατεβαίνεις. Από τη μάνα μ’ έρχομαι και στο σχολειό μου πάω. Κάτσε να φας, κάτσε να πιεις, κάτσε να τραγουδήσεις. Εγώ γράμματα μάθαινα τραγούδια δεν ηξέρω. Κι αν ηξέρεις γράμματα πες μας την αλφαβήτα. Και στο ραβδί ακούμπησε να πει την αλφαβήτα και το ραβδί ήταν ξερό κι απόληκε κλωνάρια, κλωνάρια χρυσοκλώναρα και χρυσοπλουμισμένα. Σ΄αυτό το σπίτι πούρθαμε πέτρα να μη ραγίσει κι ο νοικοκύρης του σπιτιού χρόνους πολλούς να ζήσει».

   Την ημέρα της Πρωτοχρονιάς έκαναν τη μικρή καμήλα.


   Την παραμονή των Φώτων περνούσε ο παπάς από όλα τα σπίτια με τον Αγιασμό (στου μπακρατσούδ’) και άγιαζε τα σπίτια. Οι καρκατζαλοί έφευγαν «φεύγητι να φεύγουμι έρχιτι η ζουρλόπαπας μι του ζουρλουμπάκρατσο να μας φουτίσ΄ του κώλου μας». Την ημέρα των Φώτων τα παιδιά γυρνούσαν και έψαλλαν :

     «Σήμιρα τα Φώτα κι οι Φωτισμοί και χαρά μεγάλη κι αγιασμοί. Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό κάθεται κυρά μας η Παναγιά , όργανο βαστάει κερί και τον ΑηΓιάννη παρακαλεί. Αη Γιάννη Πρόδρομε βαπτιστά βάπτισον και μένα θεού παιδί, να αγιαστούν οι κάμποι και τα βουνά ν΄αγιαστεί κι αφέντης με την κυρά. Κάλημερά, κάλησπερα, κάλη σου μέρα αφέντη με την κυρά».

    Στην εκκλησία μετά τον αγιασμό παίρναμε το πορτοκάλι από το παγκάρι και μετά ακολουθούσαμε τη γνωστή καμήλα. Ήταν η μεγάλη καμήλα. ΄Ολα τα σπίτια ήταν διπλομανταλωμένα, γιατί οι τζιαμαλαροί είχαν το ελεύθερο να μπαίνουν μέσα στα σπίτια και να ρημάζουν τα λουκάνικα. Σκαρφάλωναν κι από τα μπαλκόνια. Έτσι ήταν τότε το έθιμο. Μια φορά σκαρφάλωσαν από ένα μπαλκόνι, κι όπως είχε η θεια το τηγάνι γεμάτο το άδειασαν στου κουπαράν’ που φουρούσαν.

   Όταν πήγαν να φύγουν αρπάζει ο μπάρμπας το τηγάνι, άδειο, και τους το κοπανάει στο κεφάλι φωνάζοντας «τ΄κιαρατά οι γιοι», όμως ή τγανιά είχε κάνει φτερά. Την άλλη μέρα , τ΄ Αη Γιαννιού γλεντούσε όλο το χωριό. Η γνωστή νύφη κι ο γαμπρός γύριζαν στα σπίτια καλοδεχούμενοι. Τους κερνούσαν, τους έδιναν και το φιλοδώρημα.

    Εν τω μεταξύ τα νταούλια χαλούσαν τον κόσμο στου παζάρ’. «Πόψι μας κλέψαν τη Μανιώ τρεις τούρκοι αρβανιτάδες αμάν αμάν γκιουζέλ Μανιώ. Την πήραν και την πάειναν σε τουρκομαχαλάδες αμάν αμάν γκιουζέλ Μανιώ. Μανιώ μου το φακιόλι σου μην το πολυστραβώνεις αμάν αμάν κλπ». Τα Φώτα τρώγαμε τα πατσιά.


Κατίνα Ματσούκη-Κουμποτή
(*) Από την εφημερίδα "ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΓΑΛΑΤΙΣΤΑΣ"

  ΓΑΛΑΤΙΣΤΑ : Κωμόπολη του Δήμου Ανθεμούντα του Νομού Χαλικιδικής , 2662 κάτοικοι .

Σάββατο 2 Ιανουαρίου 2010

ΔΩΡΙΚΑ ΧΑΝΙΑ – ΧΑΝΙΤΖΗΔΕΣ - 8ο

 

 

  Λόγω ..γιορτάδων , αγαπημένοι μας φίλοι , αλλά και της ..καυτής επικαιρότητας , εξορύξεις..Γκιώνας κλπ , καθυστερήσαμε λιγουλάκι ..αλλά το κάλλιο αργά παρά..ποτέ , ισχύει και εδώ…

   Συνεχίζοντας λοιπόν την προς..Ναύπακτο , πορεία μας , κι’ αφού ανεβάινουμε την ανηφόρα , μέσα σε ένα πανέμορφο τοπίο , καταπράσινο , αλλά και με πολλές στροφές , αφήνοντας το χάνι της Ρέρεσης , φτ’ανοντας στην κορφή της ανηφοριάς , αντικρύζουμε δεξιά μας , χωμένο μέσα στο δάσος με τα δέντρα , τις βελανιδιές και τις καστανιές το περίφημο μοναστήρι της Βαρνάκοβας , παλιό και ιστορικό Δωρικό μνημείο , κι’ ακριβώς στην κορφή , σε μιά όμορφη άπλα , με μεγάλα αιωνόβια δέντρα , αριστερά του δρόμου , ανταμώνουμε το γνωστό μας  Χάνι  Φασουλά .

   Βέβαια , θα πρέπει εδώ να αναφέρουμε , πως μετά το χάνι της Ρέρεσης , υπήρχε και το χάνι του Παλιοξαριού , στο οποίο αναφέρεται και ο Άγγλος περιηγητής Martin W . Leake στην περιγραφή του οδοιπορικού του από Άμφισσα – Λιδορίκι – Ναύπακτο , το 1806 .

       ΧΑΝΙ   ΠΑΛΙΟΞΑΡΙΟΥ

  Το χάνι αυτό βρισκόταν ανάμεσα στα , τότε , δυό Παλιοξάρια , το Άνω και το Κάτω , στη θέση  “ Χάνια “ , που μάλλον απ’ αυτό πήρε και το όνομά της , και που παρέμεινε σαν ονομασία οικισμού , που αναπτύχθηκε εκεί . Το χάνι , ήταν από παλιά εκεί , πάνω στον παλιό Βυζαντινό δρόμο , που ένωνε τη Ναύπακτο με το Κάλλιο , τη Λαμία και Κωνσταντινούπολη , συγκεκριμένα , ο δρόμος Ναυπάκτου – Λιδορικίου , περνούσε από Πιλάλα – Καστράκι – Ευπάλιο , και ακολουθώντας τη δεξιά όχθη της “ Μαντήλως “ , ενός τοπικού χείμαρρου , μέχρι τις Καγκέλες , συνέχιζε στη “ Σκλαβόλακα “ και έφτανε στον Παλιόμυλο , και ανεβαίνοντας στη κορυφογραμμή “ Παλιοξαρίτικα Ταμπούρια “ κατέβαινε στη θέση “ Χάνια “ , όπου ήταν και το χάνι . Από εκεί , τραβώντας ανατολικά έβγαινες στο Βελούχοβο , το Κάλλιο , όπου υπήρχαν χάνια γιά ξαπόσταμα και διανυχτέρευση , και μετά , τραβώντας βορειοανατολικά , πήγαινες γιά Λαμία , και ανατολικά ΄γιά Λιδορίκι , και μέσω Καρουτών , απ’ τον Έλατο , γιά Άμφισσα .

   Βέβαια το Παλιοξαρίτικο χάνι , δεν θα πρέπει να ήταν και ιδιαίτερα γνωστό , στα δικά μας μέρη , που δεν πολυείχαν επαφές με Ναύπακτο , αλλά ανήκε στο Δωρικό χώρο .

          ΧΑΝΙ   ΦΑΣΟΥΛΑ

i 

  Το χάνι αυτό , βρισκόταν στη σημερινή θέση   “ Χάνι Φασουλά ¨, γιατί ταιριάζει απόλυτα με την περιγραφή του Άγγλου περιηγητή , που δανειζόμαστε απ’ το περίφημο σχετικό βιβλίο του Γιάννη Χαλάτση , και αναφέρει :

   “ Αφήνοντας το χάνι Παλιοξάρι , στις 2.40 μ.μ , περνάμε μέσα από δάση με βελανιδιές και μονοπάτια ανώμαλα και λασπωμένα ως τις 3.30 μ.μ. που φτάσαμε σ’ένα ύψωμα απ’ όπου ο δρόμος αρχίζει να κατεβαίνει προς τη θάλασσα .  Ο Έπαχτος , απέχει πολύ κι δεν υπάρχει στη διαδρομή , εκτός από ένα ξεροχάνι , όπου δεν μπορεί άνθρωπος να εξυπηρετηθεί και ακόμα πιό σημαντικό , δεν βρίσκονται τρόφιμα γιά τα ζώα . ‘Υστερα από είκοσι λεπτά συζήτηση , αποφασίσαμε να πάμε στο μοναστήρι της Βαρνάκοβας που βρίσκεται στην κορυφή μιάς ράχης , ανάμεσα σε δάση με βελανιδιές προς τα δεξιά .”

   Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία , πως αναφέρεται στο παλιό χάνι που λειτουργούσε και τότε , στην ίδια περιοχή , που σήμερα βρίσκεται το “ Χάνι  Φασουλά “, πάνω στο δρόμο Ναυπάκτου – Ευπαλίου – Λιδορικίου , στη διασταύρωση του δρόμου προς το χωριό Κάμπος Δωρίδος , κοντά στο μοναστήρι της Βαρνάκοβας .

   Η θέση του χανιού , είναι καίρια , και γεωγραφικά αλλά και ιστορικά , 'ένας συγκοινωνιακός κόμβος , όπου στη θέση “ Παλαιόκαστρο “ , της περιοχής , υπάρχουν ερείπια αρχαίων οχυρώσεων , και πιθανότατα στη θέση αυτή να υπήρχε το Αιτωλικό φυλάκιο “ Κροκύλειον “ , οχυρό που εκπόρθησε ο Αθηναίος στρατηγός Δημοσθένης στις επιχειρήσεις του κατά των Αιτωλών , στον Πελοποννησιακό πόλεμο .

   Το κοντινότερο χωριό , που σήμερα ονομάζεται “ Φιλοθέη “ , παλιά λεγόταν “ Γκουμαίοι “ , και κατά την παράδοση , χτίστηκε από πρόσφυγες απ’ την Κύμη Ευβοίας , απ’ όπου πήρε , μάλλον , και το όνομα , Κύμη – Κυμαίοι – Γκουμαίοι .Η περιοχή του χωριού ήταν αρχικά μοναστηριακή , της Βαρνάκοβας , στη συνέχεια όμως παραχωρήθηκε στους πρόσφυγες , γιά καλλιέργεια , μάλιστα ήταν ονομαστό , παλιά , το.. “ Γκουμαίϊκο στάρι “ …

  Το χάνι , απ’ όσα γνωρίζουμε , στη νεότερη φάση του , λειτούργησε το 1890 , απ’ τον Χρήστο Φασουλά και Γιώργο Καλαντζή , ο δεύτερος αργότερα μετανάστευσε στην Αμερική ενώ ο δεύτερος συνέχισε . Μρτά το Χρήστο Φασουλά , το συνέχισε ο γιός του Γιάννης ( 1886-1969 ) , μέχρι το 1967 .

8

   Ήταν , όπως βλέπετε στη φωτογραφία , ένα μεγάλο διώροφο σπίτι , με τις αποθήκες του γιά τη φύλξη των ζωοτροφών αλλά και την προστασία των  ζώων . Μπροστά , τα δύό πελώρια πλατάνια , ίσκιωναν την άπλα , κρατώντας δροσιά , παραδίπλα , υπήρχε και πηγή με νερό , και ήταν ότι χρειαζόταν γιά ένα ξαπόσταμα , ένα καφέ , αλλά και φαγητό ακόμα ..

   Η κίνηση στο χάνι , στις ..καλές του μέρες , ήταν μεγάλη , πρώτα-πρώτα γιατί ήταν πάνω στο δρόμο Ναυπάκτου – Λιδορικίου , αλλά και στον κόμβο γιά όλα τα γύρω χωριά , αλλά και γιά ένα άλλο σημαντικό λόγο , η προσωπικότητα του Γιάννη Φασουλά , ήταν που ..τράβαγε ..κόσμο , όλοι όσοι τύχαινε να περάσουν και να τον γνωρίσουν , ξαναπερνούσαν και έκαναν τη..στάση τους ..

   Θες η συμπεριφορά του χανιτζή , θέλεις η ομορφιά τουβ τοπίου , θέλεις η..ταλαιπωρεία απ’ τον..κακόδρομο , θέλεις γιά όλα..μαζί , όλοι έκαναν μιά στάση στου Φασουλά το χάνι , προσωπικά δε , θυμάμαι , πως σε όλες τις Λιδορικιώτικες εκδρομές , γιά Πελοπόννησο , Γιάννενα , Μεσολόγγι κλπ , κάναμε τη στάση μας , και στο ..πήγαινε , αλλά και στο..έλα , και διατί να το..κρύφωμεν άλλωστε , μέχρι και..χορό στήναμε , πολλές φορές..όμορφες αναμνήσεις..

   Σήμερα , το χάνι δεν είναι παρά ένα..φάντασμα , ερειπωμένο , ακατοίκητο από..χρόνια , θύμα , μάλλον , κι’αυτό των πολλών..συγκληρονόμων…κρίμα όμως , γιατί η θέση και η θέα , είναι..καταπληκτική , ειδικά τη..φθινοπωρο..χειμωνιάτικη περίοδο…δείτε τη θέα κατεβαίνοντας προς Ρέρεση..

10

pict0015

  Με την ευκαιρία , ας αναφέρουμε , πως το..Φασουλάς , μ’άλλον ήταν..καλλιτεχνικό ψυδώνυμο , του χανιτζη , γιατί , κατά πως λένε , η..σπεσιαλιτέ του..καταστήματος ήταν η…Φασουλάδα , εξ…ης και το όνομα , πάντως ο αείμνηστος μπάρμπα Γιάννης , σε εξαιρετικές περιπτώσεις έψηνε και…γίδα , δίνοντα εορταστικό ..χαρακτήρα..

    Το χάνι σταμάτησε να λειτουργεί γύρω στο 1960…

   Στη διαδρομή προς Ναύπακτο , αναφέρονται και κάποια ακόμη χάνια , το Χάνι της γύφτισσας , το χάνι των Νικοπουλαίων , στους Γκουμαίους , σημερινή Φιλοθέη , το χάνι του Φερχάτ Αγά , στο σημερινό οικισμο “ Πευκάκι “ , Ευπαλίου , και η περιοχή ανήκε στον βοεβόδα του Λιδορικιού Φερχάτ Αγά , τέλος υπήρχαν και τα χάνια Ευπαλίου , στις όχθες του χείμαρρου της '” Μαντήλως “ , στον παλιό Τούρκικο οικισμό “ Σουλέ “ , του σημερινού Ευπαλίου , τα χάνια όμως αυτά δεν πολυείχαν σχέση με την πάνω..Δωρίδα , την ανατολική , γι’ αυτό και δεν μας είναι και πολύ..γνωστά ..

   Εδώ αγαπημένοι μας φίλοι , τέλειωσε το..οδοιπορικό μας προς..Ναύπακτο , και φυσικά η περιγραφή των Χανιών της περιοχής αυτής της Δωρίδας , θα συνεχίσουμε , ακολουθ΄ώντας πιά , την ..αντίθετη διαδρομή , προς ..Άμφισσα , Ερατεινή κλπ…

Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι …..

                    Καλό  σας βράδυ …….Κ.-

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΤΙΚΑ ΕΘΙΜΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ

        Πρωτοχρονιά

Η Πρωτοχρονιά γιορτάζεται σ’ όλο τον κόσμο με μεγαλοπρέπεια, λαμπρότητα και με διάφορες εκδηλώσεις. Κατά την ημέρα αυτή γίνεται ανταλλαγή επισκέψεων και δώρων και επικρατούν διάφορα έθιμα, όπως της βασιλόπιτας κ.ά., τα οποία μας κληροδότησαν οι Βυζαντινοί πρόγονοί μας, γιατί, σύμφωνα με τις πληροφορίες των αρχαίων συγγραφέων, ούτε οι Έλληνες ούτε οι Ρωμαίοι γιόρταζαν την πρώτη μέρα του χρόνου. Οι δύο αυτοί λαοί που εκπροσωπούν τον αρχαίο κόσμο, συνήθιζαν να γιορτάζουν την πρώτη ημέρα κάθε μηνός. Οι περισσότερες μάλιστα ελληνικές πόλεις δε συμφωνούσαν ούτε ως προς την αρχή του χρόνου. Το ίδιο συνέβαινε και ανάμεσα στους ανατολικούς λαούς.

Η 1η Ιανουαρίου σαν αρχή του χρόνου επικράτησε να γιορτάζεται στη Ρώμη από το 48 π.Χ., την εποχή δηλαδή του Καίσαρα, και πήρε πολλά στοιχεία από τη ρωμαϊκή γιορτή Σατουρνάλια. Από τότε την 1η Ιανουαρίου δέχτηκαν σαν Πρωτοχρονιά όλοι οι λατινογενείς λαοί, καθώς και όλοι οι ρωμαιοκρατούμενοι λαοί.

Η Ορθόδοξη όμως Εκκλησία, της εποχής κυρίως του Μεγάλου Κωνσταντίνου, επειδή ήθελε να χωρίσει τους Χριστιανούς από τους ειδωλολάτρες, απαγόρευε στους χριστιανούς να γιορτάζουν την Πρωτοχρονιά όπως εκείνοι. Τα αποτελέσματα όμως της απαγόρευσης αυτής ήταν πολύ μικρά. Απαλείφτηκαν μόνο τα στοιχεία εκείνα που έρχονταν σε τέλεια αντίθεση προς τη χριστιανική ηθική.

Η Πρωτοχρονιά λοιπόν, όπως αυτή διαμορφώθηκε κάτω από την επίδραση της Εκκλησίας και τη σύνδεσή της με τη γιορτή του Αγίου Βασιλείου, διαιωνίστηκε μέχρι σήμερα σαν λαϊκή γιορτή. Τα σημαντικότερα έθιμα αυτής είναι τα ακόλουθα:

· Η διανομή στα παιδιά δώρων, τα οποία οι νοικοκυρές παρασκευάζουν στα σπίτια. Αυτά κυρίως είναι γλυκίσματα, όπως κουραμπιέδες, μελομακάρονα κ.ά.

· Συντροφιές μικρών παιδιών από την παραμονή ψάλλουν τα κάλαντα στα σπίτια και στα μαγαζιά και μαζεύουν φιλοδωρήματα.

· Τα μεσάνυχτα της παραμονής, λίγα δευτερόλεπτα πριν από τις 12, σβήνουν τα φώτα και οι οικογένειες γύρω από το πρωτοχρονιάτικο τραπέζι ψάλλουν ύμνους, ανταλλάσσουν φιλιά και κόβουν την πατροπαράδοτη βασιλόπιτα. Εκείνος μάλιστα που βρίσκει στο κομμάτι του το νόμισμα, που είναι κρυμμένο μέσα σ’ αυτήν, θεωρείται ο τυχερός της χρονιάς.

· Πολλοί καλούν έναν που να έχει «καλό ποδαρικό» το πρωί της Πρωτοχρονιάς.

· Επίσης δε δίνουν τίποτα έξω από το σπίτι, δε ρίχνουν νερό έξω από αυτό και δεν αναφέρουν ονόματα επιβλαβών ζώων, εντόμων κ.λπ.

(Από την εγκυκλοπαίδεια 2002)

Ο Αι Βασίλης

Την ημέρα του αγίου Βασιλείου (πρωτοχρονιά) έχουμε την προσμονή ενός ταπεινού και καλού Έλληνα αγίου με τα μαύρα γένια και το σκούρο φτωχό ράσο, που έρχεται από την Καισάρεια της Καππαδοκίας (Μικρά Ασία) να ευλογήσει τα σπιτικά μας και να πάρει το δικό του κομμάτι από τη βασιλόπιτα (βγάζομε ένα του Χριστού, ένα της Παναγίας, ένα του αγίου Βασιλείου, ένα του φτωχού, ένα του σπιτιού, και μετά τα δικά μας –αν πέσει το φλουρί του Χριστού, της Παναγίας ή του αγίου Βασιλείου, το δίνουμε στην εκκλησία).

Αυτός είναι ο άγιος Βασίλειος, ο φιλάνθρωπος επίσκοπος του 4ου αιώνα μ.Χ., ο άνθρωπος των γραμμάτων ο ταπεινός και θαυματουργός (ένας από τους Τρεις Ιεράρχες), και όχι ο πονηρούλης Santa Claus που εισήχθη από την Αμερική για να διαφημίσει αναψυκτικά και την πραμάτεια των εμπόρων. Καλός είναι κι αυτός (με την άσπρη γενειάδα και το βαθύ γέλιο και την ταλαιπωρία του –λόγω κοιλίτσας– να χωρέσει από τις καμινάδες) αλλά ο δικός μας, ο ρωμιός άγιος, είναι πιο άγιος, πιο βαθύς (σε νόημα), λιγότερο διαφημιστικός αλλά όχι λιγότερο αξιαγάπητος.

Για την ιστορία αναφέρουμε ότι ο Santa Claus, ο ευρωπαϊκός «Πατέρας των Χριστουγέννων», αντιστοιχεί στον άγιο Νικόλαο και για όλες τις χώρες (εκτός από την Ελλάδα) επισκέπτεται τα σπίτια τα Χριστούγεννα. Εμείς τον δεχόμαστε την πρωτοχρονιά, γιατί είναι η μέρα της εορτής του αγίου Βασιλείου, που είναι ο δικός μας «Πατέρας των Χριστουγέννων». Η μορφή του Santa Claus που ξέρουμε πλέον όλοι διαμορφώθηκε από τον αμερικανό σκιτσογράφο Τόμας Ναστ το 1862, με βάση παλαιότερες ευρωπαϊκές παραδόσεις, ενώ το κόκκινο χρώμα της στολής του το πήρε εξαιτίας του κόκκινου χρώματος γνωστού αμερικάνικου αναψυκτικού που χρησιμοποίησε τη μορφή του σε διαφημίσεις. Αρχικά ήταν ντυμένος στα χρώματα του ουράνιου τόξου.

(Από το περιοδικό του Ρεθύμνου «Πολιτεία»)

Η βασιλόπιτα

Η πίτα, που φτιάχνουμε την παραμονή της Πρωτοχρονιάς και που κόβεται σε πανηγυρική συγκέντρωση των μελών της οικογένειας ή και άλλων συγγενών και φίλων, έχει τις ρίζες της στα αρχαία ελληνορωμαϊκά έθιμα.

Στα Κρόνια (εορτή του θεού Κ(Χ)ρόνου, που λατρεύονταν στην Ελλάδα) και στα Σατουρνάλια (saturnalia) της Ρώμης, έφτιαχναν γλυκά και πίτες, μέσα στα οποία έβαζαν νομίσματα και σε όποιον τύχαινε το κομμάτι, ήταν ο τυχερός της παρέας...

Η ορθόδοξη παράδοση συνέδεσε το έθιμο με τη Βασιλόπιτα. Και η ιστορία της έχει ως εξής. Ο Μ. Βασίλειος, για να προστατεύσει την περιφέρειά του, την Καισάρεια της Καππαδοκίας, από επιδρομή αλλοφύλων, έκανε έρανο και μάζεψε χρυσά νομίσματα και άλλα τιμαλφή, για να τα δώσει στους εχθρούς, ώστε να τους δελεάσει, για να μην λεηλατήσουν την περιοχή του. Ο εχθρός, όμως, τελικά, δεν κατόρθωσε να εισβάλει στην Καισάρεια και τα τιμαλφή έμειναν. Τότε, ο Μ. Βασίλειος είπε να φτιάξουν μικρές πίττες - ψωμάκια, μέσα στις οποίες έβαζαν και ένα χρυσό νόμισμα, ή κάτι άλλο από όλα τα πολύτιμα πράγματα που είχαν μαζευτεί. Οι πίτες αυτές μοιράστηκαν σε όλους και ο καθένας κράταγε ό,τι του τύχαινε. Πάρα πολλά έτυχαν και στα παιδιά...

 

 

Πρωτοχρονιά στην Κρήτη και την Ελλάδα

 

αγιος βασίληςΜετά τα Χριστούγεννα ακολουθεί η Πρωτοχρονιά, γιορτή που όλα τα παιδιά περιμένουν με λαχτάρα γιατί ο Αγιος Βασίλης θα τους φέρει το δώρο τους.

Στην Ελλάδα δεν ανταλλάσουμε δώρα τα Χριστούγεννα αλλά την Πρωτοχρονιά. Τα δώρα φέρνει ο Αγιος Βασίλης που είναι ίδιος με τον Santa Claus της Δύσης.

Το βράδυ της Παραμονής συνηθίζεται στην Κρήτη να κατεβαίνει πολύς κόσμος στο κέντρο της πόλης για τα τελευταία ψώνια ή απλά για μια βόλτα. Στους κεντρικούς δρόμους έφηβοι και νεαροί κηρύσσουν ένα αναίμακτο πόλεμο με πλαστικά ρόπαλα, τεράστια πλαστικά σφυριά, σπρέυ με αφρό και σφυρίχτρες που κάνουν ένα μανιασμένο πόλεμο.

Αργότερα θα μαζευτούν όλοι σε κάποιο φιλικό σπίτι για να υποδεχτούν μαζί τον καινούριο χρόνο.

Χαρτοπαιξία την Πρωτοχρονιά

Αγαπημένο έθιμο των Ελλήνων τις μέρες της Πρωτοχρονιάς είναι να δοκιμάζουν την τύχη τους. Εκτός από το κρατικό Λαχείο που κληρώνει 10.000.000 € την Πρωτοχρονιά, υπάρχει επίσης η χαρτοπαιξία και τα ζάρια σε καφενεία, λέσχες και σπίτια.

Στα σπίτια είναι έθιμο να παίζονται χαρτιά το βράδυ της Παραμονής της Πρωτοχρονιάς περιμένοντας την αλλαγή του χρόνου. Τα ποσά συνήθως είναι χαμηλά, τέτοια που να προσφέρουν απλά μια φιλική διασκέδαση χωρίς να στενοχωρούν τους χαμένους.

Η Βασιλόπιτα με το Φλουρί

βασιλόπιτα, το κόψιμο της πίταςΤο κόψιμο της βασιλόπιτας είναι από τα ελάχιστα αρχέγονα έθιμα που επιβιώνουν. Στα Κρόνια (εορτή του θεού Κρόνου, που λατρεύονταν στην Ελλάδα και στα Σατουρνάλια (saturnalia) της Ρώμης, έφτιαχναν γλυκά και πίττες, μέσα στα οποία έβαζαν νομίσματα και σε όποιον τύχαινε το κομμάτι, ήταν ο τυχερός της παρέας...
Η ορθόδοξη παράδοση συνέδεσε το ίδιο έθιμο με τη Βασιλόπιτα. Ετσι την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, με την αλλαγή του χρόνου, κόβεται η βασιλόπιτα. Όταν έρθει η ώρα για το κόψιμο της πίτας, συγκεντρώνεται όλη η οικογένεια. Ο αρχηγός της οικογένειας αρχίζει με επισημότητα το κόψιμο της πίτας. Πρώτο κομμάτι του Χριστού, μετά του σπιτιού, κι ύστερα των παρευρισκόμενων. Σ' όποιου το κομμάτι βρεθεί το νόμισμα, εκείνος θα είναι και ο τυχερός της χρονιάς!

Συνταγή για Βασιλόπιτα

Νυκτερινή Διασκέδαση

Ολη την περίοδο των γιορτών ο κόσμος βγαίνει περισσότερο τα βράδια κι η κίνηση στα μπαρ και τα κλαμπ είναι αυξημένη. Ειδικά το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς γίνεται το αδιαχώρητο μετά τα μεσάνυκτα κι η κίνηση στους δρόμους είναι τέτοια που τα αυτοκίνητα προχωρούν σημειωτόν.

Η διασκέδαση συνεχίζεται μέχρι την ανατολή του ήλιου.

Πυροτεχνήματα την Πρωτοχρονιά

Τα τελευταία χρόνια έχουν καθιερωθεί τα πυροτεχνήματα στις κεντρικές πλατείες των πόλεων. Είναι με ευθύνη και διοργάνωση των δημοτικών αρχών που επίσης φροντίζουν για τον γιορταστικό στολισμό των πόλεων, αλλά και τη διοργάνωση μουσικών εκδηλώσεων για την παραμονή της Πρωτοχρονιάς.

Το Ποδαρικό

Πολλοί άνθρωποι είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί ακόμα και σήμερα ποιος θα κάνει ποδαρικό στο σπίτι τους, δηλαδή ποιος θα μπει πρώτος στο σπίτι τους τον καινούριο χρόνο.
'Έτσι, από την παραμονή λένε σε κάποιο δικό τους άνθρωπο, που τον θεωρούν καλότυχο και γουρλή, να έρθει την Πρωτοχρονιά να τους κάνει ποδαρικό. Πολλές φορές προτιμούν ένα μικρό παιδί για να κάνει ποδαρικό, γιατί τα παιδιά είναι αθώα και στην καρδιά τους δεν υπάρχει η ζήλια κι η κακία.

Η Καλή Χέρα

Συνηθίζεται να δίνεται ένα χρηματικό ποσό σαν δώρο σε παιδιά που θα επισκεφτούν κάποιο σπίτι την Πρωτοχρονιά. Συνήθως πρόκειται για τα εγγόνια ή τα ανίψια.

scilla maritimaΜερικές δεκαετίες παλιότερα, η «καλή χέρα» ήταν το μόνο δώρο που έπαιρναν τα παιδιά την Πρωτοχρονιά και σε πολλές περιπτώσεις ήταν απλά ένα κέρασμα μια κι ούτε χρήματα υπήρχαν πολλά, αλλά ούτε μαγαζιά με παιγνίδια.

Κρεμύδα για Γούρι

Το σκυλοκρέμμυδο ή κρεμύδα (Scilla maritima) είναι συνηθισμένο φυτό στην Κρήτη. Φυτρώνει άγριο και μοιάζει με μεγάλο κρεμμύδι. Τα ζώα δεν το τρώνε γιατί έχει δηλητήριο, που μπορεί να προκαλέσει δερματικό ερεθισμό από επαφή. Ακόμα και να το βγάλεις απ' τη γη και να το κρεμάσεις, δεν παύει να βγάζει νέα φύλλα και άνθη. Ο λαός πιστεύει ότι αυτή τη μεγάλη ζωτική του δύναμη μπορεί να τη μεταδώσει σε έμψυχα και άψυχα, γι' αυτό την πρωτοχρονιά κρεμούν σκυλοκρέμμυδο στα σπίτια τους.

Πρόκειται για αρχαίο έθιμο καλοτυχίας που αναφέρεται ήδη από τον 6 ο αιώνα π.Χ., αλλά σήμερα τείνει να εγκαταλειφθεί.

 

Το ποδαρικό και το "αμίλητο νερό" ( Πρωτοχρονιάτικα έθιμα της Ίμβρου)

 

Εμείς, στην Ίμβρο , τέτοια μέρα κάναμε αρχικά ποδαρικό.

image

Την αυγή, πριν καλά καλά ξημερώσει, άδειαζαν τις  λαγήνες - δεν έπιναν το νερό της προηγούμενης... χρονιάς - και πήγαιναν στην βρύση οι κοπέλες να πάρουν το αμίλητο νερό. Πριν γεμίσουν, έριχναν μια πέτρα στη γούρνα. ΄Ηταν το ποδαρικό. Το ποδαρικό ήταν μια συμβολική πράξη, που εξέφραζε μια ευχή, κι αυτό για τη βρύση σήμαινε να τρέχει πάντα, να μην στερέψει ποτέ. Γύριζαν οι γυναίκες με γεμάτο λαγήνι, δίχως να μιλήσουν σε άνθρωπο, αν τύχαινε να συναντήσουν στον δρόμο τους. Αν στον δρόμο ήταν και κανένα συγγενικό η φιλικό σπίτι, έριχναν λίγο από το αμίλητο νερό στο κατώφλι τους, άνοιγαν την πόρτα τους, πετούσαν μέσα μια πέτρα και έφευγαν αμίλητες όπως ήρθαν. Τους έκαναν δηλαδή το ποδαρικό, ναναι η ζωή σαν το νερό της πηγής και η γεροσύνη τους σαν την πέτρα. Στο σπίτι τους έκαναν το ίδιο και τέτε μοναχά μιλούσαν:

Κ α λ ή  χ ρ ο ν ι ά!

Ποδαρικό στο σπίτι του έκανε και ο νοικοκύρης, μόνο που αυτός έφερνε μια πέτρα από τον ποταμό σκεπασμένη με βρύα, ναναι αφθονα τα αγαθά στο σπίτι του σαν την βρυασμένη πέτρα. Και ηοικοδέσποινα ξεκρέμαζε από το "διατόνι" ( ένα ξύλινο δοκάρι) ένα ρόδι, το χτυπούσε με δύναμη στο πάτωμα. Το ρόδι έσκαζε και το σπίτι γέμιζε...ρουμπίνια, κι εύχονταν έτσι ναναι γεμάτο το σπίτι όλο το χρόνο.

                       

      ΚΑΛΗ   ΧΡΟΝΙΑ -  ΧΡΟΝΙΑ  ΠΟΛΛΑ ΚΑΙ..ΚΑΛΑ

Παρασκευή 1 Ιανουαρίου 2010

XIΛΙΕΣ ΕΥΧΕΣ ΑΠ’ ΤΟΝ…..Π . Ο . Λ

 

   Ο   ΧΡΟΝΟΣ…ΑΛΛΑΞΕ !!

 

image

ΑΣ..ΑΛΛΑΞΟΥΜΕ  ΚΑΙ  ΜΕΙΣ..

               ΑΣ..ΓΙΝΟΥΜΕ  ΚΑΛΥΤΕΡΟΙ

                        ΚΑΙ  ΤΟΤΕ….

                           Τ  Ο…

image

  ΘΑ   ΕΙΝΑΙ  ΓΕΜΑΤΟ….

image

  ΟΛΟΙ  ΟΙ   ΑΝΘΡΩΠΟΙ  ΤΟΥ   Π . Ο . Λ ..

Πρόβα - φωτο  μπάντας 15-11-09 041

   …ΣΑΣ…ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ   ….

image

   ΒΟΗΘΕΙΣΤΕ    ΟΛΟΙ ..

ΝΑ  ΚΑΝΟΥΜΕ ΤΟ  ΧΩΡΙΟ  ΜΑΣ   ΚΑΛΥΤΕΡΟ..

   ΒΟΗΘΕΙΣΤΕ   ΟΛΟΙ …

ΝΑ  ΚΑΝΟΥΜΕ ΤΗ  ΖΩΗ   ΤΩΝ   ΧΩΡΙΑΝΩΝ  ΜΑΣ   ΚΑΙ ΚΥΡΙΩΣ

                      ΤΩΝ    ΠΑΙΔΙΩΝ…

        Κ  Α  Λ  Υ  Τ  Ε  Ρ  Η   …

Σ Τ Ο     Χ Ε Ρ Ι    Μ Α Σ ….Ε Ι Ν Α Ι  !!!

        Χ Ρ Ο Ν Ι Α   Π Ο Λ Λ Α – Κ Α Λ Η    Χ Ρ Ο Ν Ι Α

    ΥΓΙΕΙΑ – ΕΥΤΥΧΙΑ – ΧΑΡΑ – ΕΙΡΗΝΗ -  ΠΡΟΚΟΠΗ

       466115221_39062d757c

polidorikiou-sima